मानव सेवा फाउण्डेसन नेपालको आयोजनामा आराध्यदेव पशुपति क्षेत्रस्थित बनकालीमा श्रावण १ गतेदेखि महिनादिने कोटिहोम ज्ञान महायज्ञ भव्यताकासाथ चलिरहेको छ।

हिन्दु धर्मावलम्बीहरुका लागि श्रावण महिना त्यसैपनि विशेष महत्वको महिना हो। अझ श्रावण महिनाको हरेक सोमबार पशुपतिनाथको दर्शन गर्न भत्तालुहरुको भिड। त्यसमाथि महिना दिनदेखि दिनहुँ विभिन्न स्थानबाट आमन्त्रित विभिन्न भाषा, क्षेत्र, जाति, लिङ्ग समुदायका प्रखर कथा बाचक पण्डितहरुको विशेष चर्चायोग्य प्रवचन। अनि के चाहियो र?
संयोग नै मान्नु पर्दछ, यसैबिचमा देशको पुरानो र ठूलो आफूलाई लोकतान्त्रिक शक्तिको पर्याय भन्न रुचाउने नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठक साउन २३ गतेदेखि सानेपा मुख्यालयमा जारी छ।

बनकालीकोे कोटिहोम ज्ञान महायज्ञ काठमाडौंको उत्तरपूर्वी भागमा अवस्थित पाशुपत क्षेत्रमा, कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठक काठमाडौंको दक्षिण–पश्चिम भागमा जोडिएको ललितपुरको बल्खु, सानेपास्थित कांग्रेस मुख्यालयमा। हुनत, यी दुई कार्यक्रमबिच जति भौगोलिक अवस्थितिका हिसाबले अलगथलग छ, यसभित्रका गतिविधिहरुको शूक्ष्म विश्लेषण गर्ने हो भने, कोटिहोम र केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा हुने गतिविधिहरुबिच त्यत्तिकै सामिप्यता र शैलिगत समानता पनि छ।

सनातन हिन्दु धर्मावलम्बीहरुका लागि पाशुपतक्षेत्र जति पवित्र तिर्थस्थलको रुपमा पूण्य भूमि मानिन्छ, मानिसको व्यक्तिगत स्वतन्त्रता, मौलिक हक, प्रजातन्त्रिक मूल्य, मान्यता र विधिको शासनमा विश्वास गर्ने कांग्रेसजनहरुका लागि कांग्रेस मुख्यालय पनि त्यत्तिकै महत्वपूर्ण आस्थाको केन्द्र हो भन्दा खासै आपत्ति नहोला।

यसबाहेक पशुपतिमा जारी कोटीहोम र सानेपामा जारी केन्द्रीय कार्यसमितिको परिदृश्यमा पनि धेरै हिसाबले शैलीगत समानता देखिन्छ, खासै अन्तर छैन।

यसरी कोटिहोम र केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकलाई समान स्तरमा राखेर यहाँ मैले सनातन हिन्दुधर्ममा विश्वास गर्ने भक्तजनहरु अथवा लोकतान्त्रिक शासन पद्धतीलाई जीवनको मूल मन्त्र मान्ने कांग्रेसजनहरुको उग्रमान वा चरम अपमान गर्न खोजेको भने पटक्कै होइन।

त्यहाँ भइरहेका गतिविधिहरुसँगै त्यसले हाम्रो जीवन र जगतलाई पार्न सक्ने प्रभावहरुको सवालमा मात्रै तुलना गर्न खोजिएको हो।

उदाहरणका लागि पशुपति क्षेत्रमा आयोजित कोटिहोम मानव सेवा फाउण्डेसन नेपालद्वारा संचालित मामाघर अनाथालय आश्रम र छोरीको घर आश्रम भवनको निर्माण आदिको सहयोगार्थ आयोजना गरिएको हो।

कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठक देशको ठूलो पार्टीले सिंगो पार्टी र मुलुक संचालनका लागि आवश्यक नीति, सिद्धान्त, कार्यक्रम र रणनीतिको तयारीका लागि आयोजित गत फागुनमा सम्पन्न गोदावरी महासमितिबाट प्राप्त सुझावहरुलाई समेटेर तयार पारिएको भनिएको विभिन्न प्रस्तावहरुका अतिरिक्त अन्य १० समसामयिक राजनीतिक तथा सांगठनिक विषयबारे पार्टीको अन्तिम धारणा टुंगो लगाउनका लागि बोलाइएको हो।

पशुपति क्षेत्रको कोटिहोम र कांग्रेसको बैठकबिच अरु केही विषयमा पनि समानता छ। जस्तै, दिनहुँ जसो नेपालका विभिन्न भागबाट आमन्त्रित विभिन्न समुदायको प्रतिनिधित्व गर्दै कथा बाचनका लागि उपस्थित कथावाचक÷बाचिकाका अतिरिक्त भारत र बेलायतदेखि आइपुगेका चर्चित पण्डित, पण्डितनीहरुले हिन्दु धर्म र समाज विकासकाबारेमा आफूले जाने, बुझेका कथाहरु सुनाए।

जसमध्ये, कतिपय कथावाचक÷बाचिकाहरुले व्यक्त गरेका प्रवचनहरुले सिंगो नेपाली समाजलाई समेत तरंगित बनायो। जस्तै, एक जना कथाबाचिकाले भनिन्, सिंहको मनपर्ने भोजन गोरु हो, गोरुको मनपर्ने भोजन मयूर, मयूरको मनपर्ने भोजन सर्प...। कसैले कवि शिरोमणी लेखनाथ पौड्यालको कविताको अंशलाई कथामा मिलाएर भन्दै गर्दा कवि सिद्धिचरण श्रेष्ठको कविताको अंश भनिदिए। कसैले सनातन हिन्दुधर्मको विषयमा समाजलाई एकीकृत र अनुशासित गराउन श्रीमतीले जस्तोसुकै घामड श्रीमान भएपनि उसको आदेश शिरोपर गर्नु श्रीमतीको परमधर्म हो भन्न भ्याए त कसैले नेपालले भारतसँगको सम्बन्धबाहेक चीनसँग नजिकिनै हुँदैन भन्दै राजनीतिक र कुटनीतिक प्रवचन दिनसम्म भ्याए।

यसका अतिरिक्त वर्ण व्यवस्थाको कारण सदियौँदेखि अवहेलना र अपमानको आगो निल्दै आएको दलित वर्गका प्राचार्यहरुले पिठासनमा बस्दै सनातन हिन्दुधर्मको विषयमा दिएको प्रवचन भन्दा पनि उनीहरुले प्राप्त गर्न सकेको जीवनको सफलताले सिंगो दलित समुदायलाई नै थोरै भएपनि आत्मसम्मान र स्वाभिमानको मलहमपट्टि लगायो होला।

यसरी जारी कोटिहोममा काठमाडौं वरपरका टोल, बस्तीदेखि उपत्यका बाहिरदेखि समेत दिनहुँ हजारौँको संख्यामा भक्तजनहरु कोटिहोममा कथा श्रवण गर्न र गच्क्षअनुसारको दान प्रतिष्ठा गर्न भ्याए। यसरी प्राप्त दानबाट कोटिहोम आयोजकले के कति सहयोग रकम संकलन गरे अथवा कथा बाचनदेखि भजनको गाना, बजानासहित पुगेका समूहले के कति ज्याला, भाडा लिएर गए, आयोजक र सम्बन्धित व्यक्ति वा संस्था नै जानून्।

यसका अतिरिक्त त्यहाँ पुगेर कथा श्रवण गर्ने कति भक्तजनले त्यी कथाहरुको सारको मर्म र भाव बुझे अथवा त्यसलाई जीवन र जगतमा अनुसर गरे त्यो उनीहरुकै निजी मामिला हो। तर, पनि कोटिहोम महायज्ञ जारी छ।

त्यसैगरी, सानेपामा पनि कांग्रेसका पिठासनबाट उपसभापति र महामन्त्रीद्वयले चाँजोपाँजो मिलाएर तयार पारेको विभिन्न प्रस्तावहरुमाथि साउन २३ गतेदेखि विभिन्न प्रदेश कार्यसमितिका सभापतिदेखि केन्द्रीय सदस्यहरुले ११ बुँदे एजेण्डामाथि आफ्ना विचारहरु राखिरहेका छन्।

छ महिनापछि बल्ल सम्झियो कांग्रेसले महासमिति बैठकमा प्रस्तावसँगै सुझावहरु पनि आएका थिए भनेर!

यसरी विचार राख्ने क्रममा एकाध सदस्यहरुले बाहेक अधिकांश सदस्यहरुले बैठकमा प्रस्तुत एजेण्डामाथि कम र दलभित्रको गुट, उपगुट वा गुटिकाको भावना, योजना र नेताको चाहनामा ज्यादा केन्द्रित भएर मनखुशी आफ्ना गच्छेअनुसार धारणाहरु राख्दै हिँड्दै गरिरहेका छन्।

बैठकमा सहभागी कतिपय सदस्यहरुका अनुसार, अधिकांश नेता तथा केन्द्रीय सदस्यहरुले बोल्नका लागि समय माग्दै नाम टिपाउने तर, सभापतिले बोल्नका लागि समय दिँदै नाम बोलाउँदा उपस्थित नहुनेको संख्या पनि कम छैन। अझ रोचक प्रसंग त के छ भने, अधिकांश सदस्यहरुले आफू बोल्ने समय लिएको केही मिनेट अघि बैठक कक्षमा प्रवेश गर्ने र आफ्नो समयमा बोलिसकेपछि बैठकबाट हिँड्ने प्रचलनले गर्दा सबै सदस्यहरुको धारणा पूरै सुन्ने सदस्यहरुको संख्या अत्यन्त न्यून छ।

एक केन्द्रीय सदस्यले आइतबार दिएको जानकारी अनुसार, बैठकमा नियमित र अनुशासित श्रोता कोही छ भने, त्यो पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा मात्रै हुनुहुन्छ, बाँकीलाई अरुको कुरा सुन्ने धैर्यता अथवा फुर्सद नै छैन कि जस्तो देखिएको छ।

त्यसमाथि बैठकमा प्रस्तुत एजेण्डाहरुको सूचि ११ वटा विषयमा छ, केन्द्रीय सदस्यलाई बोल्नका लागि छुट्याइएको समय करिब ८ मिनेट। यदि कुनै सदस्यले विषय केन्द्रित भएर बोल्नै चाह्यो भने पनि एकदेखि दुई विषयवस्तुमा प्रवेश गर्न समय नै पुग्दैन।

त्यसका अतिरिक्त उपसभापति र महामन्त्रीद्वयले महासमिति बैठकबाट प्राप्त सुझावका आधारमा परिमार्जनसहित पेश गरेका प्रस्तावहरुको ठेली हेर्यो भने, त्यसै रनभुल्ल परिने खालको छ।

कांग्रेसको नीति प्रस्ताव भनौ कि सांगठनिक प्रस्ताव अथवा समसामयिक प्रस्ताव कुनैमा पनि छलफलका लागि रोचक विषयवस्तु नै भेटिँदैन।

पार्टीको नीति हेर्यो, लेख्नै नजान्ने स्कूले विद्यार्थीले लेखेको गाईको निवन्ध जस्तै देखिन्छ। न त्यहाँ पार्टीको राजनीतिक, सैद्धान्तिक, आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिक नीतिबारे केही छ। छ त केबल इतिहासको बखान। विभिन्न दस्तावेजबाट कट एण्ड पेस्ट गरिएको लामो र पट्यारलाग्दो गन्थन। जसले बदलिँदो समाज, अर्थव्यवस्था र परिवेशको भावना र चाहनालाई छुन त के नजिकबाट नियाल्न पनि सकेको छैन।

सांगठनिक प्रस्ताव हेर्यो, त्यस्तै विजोग छ। जसमा पार्टीको नीतिका नाममा रणनीतिमाथि मात्रै केन्द्रित देखिन्छ। जसले दीर्घकालीन लक्ष्य होइन, तत्कालको अवस्थालाई पनि नियाल्न र यथार्थको निकट रहेर हेर्न पनि भ्याउँदैन। हेरि हालेछ भने पनि परस्पर विरोधाभासपूर्ण हेराइ देखिन्छ।

उदारणका लागि एक महामन्त्रीले अघि सारेको ०८२ मंसिरमा पार्टीको १५औं महाधिवेशन सम्पन्न गर्ने र मिसन ०८४ को निर्वाचन र त्यसमा कुनै पनि दलसँग चुनावी तालमेल नगरी एक्लै चुनाव लड्ने। चुनावी तालमेल अथवा निर्वाचनपूर्व दलहरुबिचको गठबन्धन नीति होइन, तत्कालिक रणनीतिमा भर पर्छ। अर्कोतर्फ यदि ०८२ मंसिरमै १५औं अधिवेशन हुन्छ भन्ने मान्यताका साथ यो प्रस्ताव आएको हो भने, त्यो महाधिवेशनबाट निर्वाचित नयाँ कार्यसमिति वा महासमिति बैठकले त्यतिबेलै निर्णय गर्न सक्ने र पाउने विषय हो। ताकि अहिलेको कार्यसमिति वा महासमिति बैठकले बोकाएको भारी १५औं महाधिवेशनपछिको कार्यसमितिले बोकिरहन जरुरी छैन।

यी दस्तावेजमा यदि कहि अलिअलि रोचक विषय भेटिइहालेछ भने पनि एकआपसमै परस्पर विरोधाभासपूर्ण विषयवस्तु भेटिन्छ। जस्तै, अर्का महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माको प्रस्ताव छ, पार्टीमा सम्मानजनक बहिर्गमनको व्यवस्था। अर्थात, राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मन्त्री र सांसदलाई क्रमशः १/२/३/४ पटक सपथ ग्रहणको पद्धती अनुसरण गर्ने। अर्थात, संघ र प्रदेशका सबै मन्त्री र सांसदसम्मलाई सपथ ग्रहणको पटके अवधारणाले बाँध्ने।

सोही प्रस्तावको अन्तिम पृष्ठमा उल्लेखित भनाइले यसअघि भनिएको पटके अवधारणालाई काटेको स्वयं प्रस्तावका प्रस्तुतकर्तालाई नै पत्तो छैन। जसमा उनले भनेका छन्, पछिल्लो समय विभिन्न परिस्थितिका कारण एमालेसँग भएको ७ बुँदे समझदारीको इमान्दार कार्यान्वयन। अर्थात, उक्त सात बुँदे सहमतिको चौथो बुँदाले भन्छः राष्ट्रिय सहमतिको सरकार गठनका लागि हालका प्रधानमन्त्री एवं एमाले अध्यक्षले अबको २ वर्ष सरकारको नेतृत्व गर्ने र त्यसपछि ०८४ मंसिरमा हुने आम निर्वाचनसम्म कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले सरकारको नेतृत्व गर्ने छन्।

यदि यो सहमतिप्रति कांग्रेस पूर्णरुपले प्रतिबद्ध रहने हो भने, महामन्त्री शर्माले अघि सारेको पटके प्रणाली कहिलेदेखि अथवा कसका लागि ल्याइएको हो? कि कोशी प्रदेशमा विगत डेढ वर्षको अवधिमा तीन पटक सपथ ग्रहण गरेर जम्माजम्मी ४ महिना १३ दिन मन्त्री बन्न सफल प्रदेश सभा सदस्य प्रदिप सुनुवारका लागि मात्रै?

तरपनि पशुपति क्षेत्रमा पुगेका भक्तजनले बेला बेलामा गुरुले उत्साहित गराउँदै ‘बोलिए, भगवान पशुपतिनाथको, जय! ...सनातन हिन्दु धर्मको, जय!’ बनकालीमा गच्छेअनुसारको दान दिनेमाथि पण्डित र आयोजकको नजर परे सम्मान पाउँछन्। सानेपामा गच्छेअनुसार पनि गुटगत नेताहरुको जय! जयकार गर्दै भक्तिभावपूर्ण दिमाग लगाउनेले सोही अनुसारको अवसर र स्थान पाउँछन्, त्यो गर्न नसक्नेले नेपाली कांग्रेसको जय! भन्दै मुख्यालयबाट बाहिरिने क्रम जारी छ।