आज भन्दा २२ वर्षअघिको कुरा हो, तत्कालीन प्रतिनिधि सभा अन्तर्गत राज्य व्यवस्था समितिमा विचाराधिन दुइवटा विधेयक पारित गराउन त्यतिबेलाका भौतिक योजना तथा यातायात एवं कार्यबहाक गृहमन्त्री चिरञ्जिवी वाग्लेले ठूलै मेहनत गरेका थिए।

तत्कालीन गृहमन्त्री खुमबहादुर खड्काको विमतिका बाबजूद पनि उनको अनुपस्थितीमा मन्त्री वाग्लेका अतिरिक्त कांग्रेस संसदीय दलका मुख्य सचेतक टेकबहादुर चोख्याल, एमाले प्रमुख सचेतक महेन्द्रबहादुर पाण्डे लगायतका नेताहरुले विधेयक अधिवेशनको अन्तिम समयमा बिहान ८ बजेदेखि साँझ ८ बजेसम्म खटेर अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग ऐन र भ्रष्टाचार निवारण ऐनलाई संशोधन गर्न बनेको विधेयक संसदबाट पारित नै गराए पनि।

राज्य व्यवस्था समितिमा दफावार छलफलका लागि पेश भएका विधेयकबारे सरकारको तर्फबाट जवाफ दिन उपस्थित मन्त्री वाग्लेको भूमिकाप्रति लक्षित गर्दै त्यतिबेला एक जना पत्रकार मित्रले यो पंक्तिकारसँगै खासखुस गरेको अहिले पनि मानस्पटलमा ताजै छ।

समाचार संकलनका लागि समितिको बैठक कक्षमा पुगेका पत्रकार मित्र हरिबहादुर थापाले त्यतिबेला यो पंक्तिकारसँग खासखुस गर्नेक्रममा भनेका थिए, ‘यी चिरञ्जिवी वाग्लेले आफ्नो खाल्डो आफैँ खन्दैछन्। बाँकी अरु नेताहरु पनि को को पुरिने हुन् थाहा छैन।’

संयोगवस थापाको भनाई सुन्न पुगेका मन्त्री वाग्लेले बैठकबिचमा बाहिर निस्किएको बेला थापासहित यो पंक्तिकारसँग झोक्किँदै ‘तपाईहरु पत्रकार भएर पनि यस्तो वाहीह्यात कुरा गर्ने?’ भन्दै आक्रोसित भएका थिए।

तर, त्यसको केही वर्षपछि त्यही अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले भ्रष्टाचार गरेको आरोपमा त्यही कानूनका निर्मातामध्ये एक वाग्लेलाई पहिलो शिकार बनायो।

त्यसपछिका दिनमा क्रमशः खुमबहादुर खड्का, जयप्रकाशप्रसाद गुप्ता, गोविन्दराज जोशी लगायतका विरुद्धमा अदालतमा मुद्दा दायर मात्रै गरेन, उनीहरुलाई पक्राउ गरी हिरासतमा राखेर कानूनी कारबाही समेत चलायो पनि।

यसरी आफैँले बनाएको कानूनको फन्दामा परेर दण्ड, जरिवाना र सजाय भोग्दै गर्दा उनीहरु कसैले पनि कानून र अदालती प्रक्रियाविरुद्ध धावा बोलेनन्। बरु उल्टै दिनभर अदालतको बहस पैरवी सुन्न झण्डावाल गाडीमा सर्वोच्च अदालत पुगेका तत्कालीन मन्त्री गुप्ताले त आफूविरुद्धको फैसला आएलगत्तै अदालत परिसरमा रहेको मन्त्रीको गाडी छाडेर प्रहरीको भ्यानभित्र पसेर थुनामा गए। कानूनी राज र विधिको शासनलाई शिरोधार्य गरे।

तर, गत शुक्रबार सहकारीको बचत हिनामिना तथा संगठित अपराध गरेको आरोपमा जिल्ला अदालत कास्कीले पक्राउ पूर्जी जारी गरेलगत्तै राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)का अध्यक्ष एवं तत्कालीन गोरखा मिडिया नेटवर्क प्रा.लि.का प्रबन्ध निर्देशक रवि लामिछानेले सामाजिक सञ्जालमार्फत सरकार र यसको नेतृत्वविरुद्ध भयानक विषवमन नै गरे।
आफूलाई पक्राउ गर्न नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान व्यूरोको टोली घण्टी घरमा आउँदैछ भन्ने चाल पाएलगत्तै लामिछानेले आफ्नो फेसबुक र ट्वीटरमार्फत भने, ‘सरकार मर्यो, हामीलाई जुठो पर्यो!!....’

त्यतिमात्र होइन, पक्राउ पर्नुअघि पार्टी कार्यालयमा जम्मा भएको भिडलाई सम्बोधन गर्दै आफूविरुद्ध राज्यले नियोजित ढंगले षडयन्त्रपूणए दादागिरी गरेको भन्दै यसविरुद्ध डटेर सामना गर्न पनि सबैमा अनुरोध गरे।

जसको लगत्तै उनलाई पोखरा लैजाने क्रममा ठाउँ ठाउँमा उनका समर्थकहरुले सडकमा नारा, जुलुस मात्रै गरेनन्, शनिबार पोखरामा उनको दलका नेता, सांसद, कार्यकर्ता र समर्थकले उनको पक्राउविरुद्ध विरोध प्रदर्शन नै गर्न भ्याए।

त्यतिमात्र होइन, आजै मात्र पनि प्रहरीले हिरासतमा राखेर अनुसन्धान जारी राख्न म्याद थपका लागि जिल्ला अदालत लैजाँदै गर्दा रविको पार्टीका नेता, कार्यकर्ताले पोखराको सडकमा विरोध प्रदर्शन गर्दा प्रहरीसँग घम्साघम्सीको स्थिति उत्पन्न भयो। जहाँ आजै मात्र अदालतमा म्याद थपका लागि लग्दैगर्दा संचारमाध्यममा प्रतिक्रिया दिनेक्रममा राज्यले आफूविरुद्ध षडयन्त्र गर्दैै झुट्टा मुद्दामा फसाँउन खोजिरहेको भन्दै वर्तमान सरकारविरुद्ध देशभरबाट सडकमा उत्रिन पार्टी कार्यकर्तालाई आह्वान समेत गरे।

यो परिदृश्यले नेपाली समाजमा मौलाउँदै गरेको दण्डहिनताको स्थिति कति मजबुद भएर गहिरिँदैछ त भन्ने कुराको सन्देश दिएको छ।

किन भने, संविधान, कानून र विधिको शासनसँगै लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थालाई आत्मसात गर्नेहरुले मात्रै लोकतन्त्र र विधिको शासनसँगै स्वतन्त्र न्यायालयबाट हुने अदालती प्रक्रियालाई सहजै स्वीकार्न सक्दछन्।

पुराना दल र तिनका नेताविरुद्ध ‘इनफ इज इनफ, नो नट अगेन र जान्नेलाई छान्ने’ जस्ता लोकप्रिय नारा लगाएर कानूनी शासन र विधिहिनताको चपेटाबाट अवाक हुँदै हतास र निराश बन्दै गरेका जनतालाई झुक्याएर राजनीतिमा उदाएका उरन्ठेउला भष्मासुरहरु जो ‘जता काफल पाक्यो उतै चरि नाच्यो’ गर्ने स्वभावले ग्रसित नवठगहरुले आफ्नो स्वार्थ र चाहनाविरुद्ध हुने कुनैपनि कुरालाई स्वीकार्न सक्दैनन्।

जसको उदाहरणका रुपमा लिन सकिन्छ, आफैले जोडबल लगाएर बनाएको कानूनको फन्दामा आफैँ पहिलो शिकार हुँदा पनि त्यसको डटेर सामना गर्न तयार वाग्ले, खड्का र गुप्ताहरुले अदालतको आदेश बमोजिम आफैँ दण्ड सजाय भोग्न तयार हुँदैगर्दा पनि आफ्ना अन्धभक्त समर्थकहरुलाई राज्य र राज्यका निकायविरुद्ध नारावाजीमा नउतार्नु।

बरु उल्टै आफ्नै दलको नेतालाई प्रहरी प्रशासनले गिरफ्तार गरी हिरासतमा राख्दैगर्दा हतार हतार सोेही पार्टीका जल्दाबल्दा नेताहरुले गृहमन्त्रालयमा पुगेर गृहमन्त्रीलाई धन्यवाद दिनुका साथै उनलाई पार्टी सदस्यबाट निलम्बन गर्नु पर्छ भन्ने सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिन पछि परेनन्।

त्यतिमात्र होइन, २०६१ साल माघ १९ गते तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहले कु गर्दै शासनसत्ता आफ्नो हातमा लिने क्रममा तत्कालीन आपूर्ति मन्त्री एवं नेकपा एमालेका वर्तमान उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेलको घरमा राखिएको पानीट्याङ्कीमा पैसा भेटिएको हल्ला चल्यो। जुन हल्ला केबल हल्लामै सिमित रहँदा पनि त्यसको सामाजिक र राजनीतिक सजाय पोखरेलले अहिलेसम्म पनि भोग्दै र व्यहोदै आएका छन्।

यसरी आफ्नो चरित्र हत्या गर्न तत्कालीन राज्यसत्ताले चलाएको हल्लाको विषयमा उनले आफ्नो पार्टीको तर्फबाट कुनै प्रतिवाद नभएको भनि पार्टी र यसको नेतृत्वपंक्तिप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गरेपनि राज्यविरुद्ध कुनै लाञ्छना लगाएनन्। यसैगरी, पूर्व गृहमन्त्री तथा सभामुख भइसकेका नेकपा माओवादी केन्द्रका नेता कृष्णबहादुर महरा हुन् कि कांग्रेसका नेता बालकृष्ण खाण वा विजयकुमार गच्छदार, उनीहरु कसैले पनि आफूविरुद्ध अभियोग लागेर प्रहरी हिरासतमा जाँदैगर्दा सडकमा कसैलाई उतारेनन्।

भलै त्यतिबेलादेखिको राजनीतिक र सामाजिक परिवेशमा यी पात्रहरुको बिम्ब र प्रतिबिम्ब उनीहरुकै प्रबृत्तिका कारण खासै सकारात्मक छाप छाडेको थिएन।

यसको अर्थ, यो होइन कि उनीहरुको पक्षमा सडकमा उत्रिएर नारा, जुलुस गरिदिने नव (ह)रामहरुका पुच्छरविनाका भक्तहरुको कमि थियो। उनीहरुले चाहेको भए, त्यतिबेला पनि सडक जाम हुन सक्थ्यो। जसको प्रमाण हो, जेल सजाय भुक्तानी गरेर डिल्लीबजारस्थित कारागारबाट बाहिरिँदै गरेका खुमबहादुरको समर्थनमा उनलाई फूल, माला र अविर लगाइदिन त्यहाँ जम्मा भएको भिडभाडसँगै उनको निधनपश्चात शबयात्रामा उनका समर्थकहरुले देखाएको बाक्लो उपस्थिति।

यसको पनि कारण छ। त्यो हो, लोकतन्त्र र उनीहरुमा रहेको लोकतान्त्रिक चरित्रसँगै विधिको शासन व्यवस्थाप्रतिको अटल विश्वास। लोकतन्त्रको सुन्दर पक्ष भनेकै के हो भने, कतिपय अवस्थामा आफैँले बनाएका संवैधानिक प्रावधान, कानून र नियमले कतिपय अवस्थामा आफैँलाई समेत कठघरामा उभ्याउन सक्दछ। र पनि उसले त्यो परिस्थितिको सामना सहज रुपमा गर्न तयार हुनुपर्छ र हुन्छ पनि।

तर, रवि र रवि प्रवृत्तिले राजनीतिमा उदाएका धुरन्धर विद्वानहरुका लागि आफू अनुकूलको कानूनी शासन व्यवस्था चाहिन्छ। त्यो नभए उनीहरु संविधान, कानून, न्यायलय, प्रहरी प्रशासनविरुद्ध सडकमा उत्रन र उदण्डता प्रदर्शन गर्न पनि पछि पर्दैनन्। किन भने उनीहरुको राजनीतिमा आगतसँगै विगतको रामकहानी पनि बेग्लै छ।

जो व्यक्ति स्वदेशमा कुनै भाग्य र भविश्य नदेखेर सात समुन्द्रपारीको मुलुकमा पुगेर त्यहाँको विलासी जीवन र जगतमा रमाउँदा खाएको सँगै जिउने, सँगै मर्ने वाचाकसम चटक्कै भुलेर कलिला लालाबालासहितको परिवारलाई बिचिल्लीमा पार्दै, नेपाली नागरिकतासँगै राष्ट्रियता नै परित्याग गर्न तयार हुन्छ उसबाट के अपेक्षा गर्नु? समय र परिस्थितिमा बहँदै गर्दा त्यहाँ पनि विभिन्न अदालतमा बैंकहरुको रकम ठगी गरेको आरोप खेप्दै बसिखानु नभएपछि पुनः परित्याग गरेको देशमा फर्किएर खारेजीमा परेको नागरिकता र अन्य फर्जी कागजात देखाएर ठगी धन्दा चलाउँछ, त्यस्ता व्यक्तिबाट समाज र राज्यले के आशा र भरोसा गर्नु?

अनि ठगि धन्दाका लागि उसले गरेका व्यक्तिगत कुकर्म र अपराधको रक्षाकबच बन्न दिमागको बट्टामा कसिलो बिर्को लगाउँदै आँखामा पट्टि बाँधेर पोखराका सडकमा वितण्ड मच्चाउन उद्दत तथाकथित हार्वडको डिग्रीलाई ठगहरुको संगतमा गडबढ बनाउने विद्वान लठैतबाट कस्तो परिवर्तन र सामाजिक न्यायको अपेक्षा गर्नु?

संसदको सहकारी छानविन विशेष समितिको प्रतिवेदनदेखि प्रहरीले संकलन गरेका दशी प्रमाणले विगतमा गोरखा मिडिया नेटवर्क प्रा.लि.संचालन गर्दा भए, गरेका कागजातले समेत सहकारीको रकम हिनामिना तथा अपचलनमा संलग्न रहेको आरोपमा पक्राउ परेका लामिछानेको रिहाईका लागि अहिले उनको दलका नेता, कार्यकर्ता पोखरामा प्रदर्शन गरिरहेका छन्।

एकातिर, पोखराको सूर्यदर्शन ऋण तथा बचत सहकारीका बचतकर्ताहरु विगत डेढवर्षदेखि आफ्नो बचत फिर्ता गराइदिन राज्यलाई गुहारीरहेका छन्। अर्कोतर्फ उक्त सहकारीको रकम ठगी र संगठित अपराधको आरोप लागेका रविको बचाउमा उनका पार्टी नेता, कार्यकर्ताहरु पोखराका सडकमा दिनहुँ नारा जुलुस गर्दैछन्।

प्रहरी अनुसन्धानसँगै अदालतलाई प्रभावित गर्ने उद्देश्यले भेला भएर प्रदर्शन गरिरहेका रवि समर्थकहरुले लगाएको नारा सुन्यो भने पनि उदेक लाग्दो छ। ‘सहकारी पीडितलाई न्याय दे’, ‘रवि दाईलाई न्याय दे’ लगायतका सरकार विरोधी नारा लगाइरहेका छन्।  

यो देख्दा उनीहरुको यो सडक नाटक चर्चित अंग्रेजी साहित्यकार सेक्सपीयरको नाटक ‘मर्चेन्ट अफ भेनिस’को कथा भन्दा कम चाखलाग्दो छैन। जहाँ साइलक नामको साहुले आफ्नो ऋण असुलीका लागि एन्टोनियोको तिघ्राको एक पाउण्ड मासु माग्दा एन्टोनियोको वकिलले एक थोपा रगत नचुहाई लैजान भनेपछिको स्थिति भन्दा कम रोचक छैन।

हुन त, त्यस पार्टीमा लागेका नेताहरुको अनुहारसँगै योग्यता, क्षमता र दक्षता हेर्यो भने, सबका सब चतुर खेलाडी छन्।

उनीहरुको व्यक्तिगत जीवनी हेर्यो भने कुनै न कुनै प्रकारको ठगी, छलकपट र बेइमानीपूर्ण क्रियाकलापमा संलग्न नभएको विरलै पाइएला। तर, पनि अराजकता, दण्डहिनता र राज्यप्रति चरम अविश्वासको भूमरीले पिल्सिएका कतिपय सोझासादा जनता उनीहरुप्रति झिनो आशा र भरोसा लिएर पछि लाग्दैछन्। जुन, वास्तविकतामा मृगतिृष्णा बाहेक केही होइन।

याे पनि हेर्नुहाेस्ः

तर्कको चिहानबाट बौरिएको छविको विश्वासले भन्छः रविले गल्ती नै गर्दैनन्

रविसँग रहेका दुई विकल्पः कि सहने, कि त बुझाउँने