नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले विगतमा गणतन्त्र स्थापनाका लागि भिलेनको महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहको अझै खतरनाक भूमिकाले स्थापित गणतन्त्रलाई संस्थागत गर्न मद्दत पुग्ने दाबी गरेका छन्।

सांस्कृतिक प्रतिरोध दिवसका अवसरमा मंगलबार काठमाडौंमा आयोजित एक कार्यक्रममा बोल्दै पूर्वप्रधानमन्त्री एवं माओवादी अध्यक्ष दाहालले यस्तो दाबी गरेका हुन्।

विगत केही दिनयता पूर्व राजा र उनका समर्थकहरुले राजसंस्थाको पुनस्थापना लगायतका मुद्दा लिएर वर्तमान शासन व्यवस्थाविरुद्ध आन्दोलनको तयारी गरिरहेका बेला दाहालले नेपालमा राजतन्त्र पुनस्र्थापना असम्भव भएको पनि दाबी गरे।

उनले राजसंस्थाको पुनस्र्थापनाको विषयमा सुरु भएको नयाँ बहस नेपाली जनतालाई अझ बढी चेतनशील बनाउँन, जनतालाई समाजवादी क्रान्तितिर अग्रसर हुनका लागि नयाँ विचार, नयाँ सिद्धान्त र नयाँ रणनीतिको खोजि गर्ने अवसर दिएको बताए।

उनले भने, ‘नेपालमा राजतन्त्र पुनस्र्थापना त असम्भव छ, बरु यो बहसले समाजवादको यात्रालाई फराकिलो पार्न मद्दत गर्ने छ भन्ने मेरो विश्वास छ।’

आफूले विगतमा शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्दैगर्दा त्यतिबेला तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र (अहिले पूर्वराजा भन्ने गरिएको छ)को विषयमा उल्लेख गरेको विचार स्मरण गर्दै भने, ‘मैले भनेको थिएँ, हामीले जनयुद्ध र जनक्रान्तिमार्फत गणतन्त्रको निम्ति आधार तयार पार्यौँ, र ज्ञानेन्द्रले आफ्नो मूर्खतामार्फत पनि हामीलाई मद्दत गरेकै होे।’

तत्कालीन सात राजनीतिक दल र त्यसको नेतृत्वले विगतमा राजासँग सहमतिका लागि लत्रिँदै गरेको परिस्थितिको चित्रण गर्दै दाहालले भने, ‘उनले धेरै मूर्खता नगरेको भए, अझै केही वर्ष, उनले सात राजनीतिक दलमाथि पनि दमन नगरेको भए, नेताहरुलाई उनैको पछि लाग्छम् भनेर आत्मसर्मपण गर्न खोज्दा पनि लात्ताले नहानिदिएको भए सायद केही वर्ष टिक्न पनि सक्थे।’

तर, उनले त्यतिबेला सबै दलका नेताहरुलाई तिरस्कार गर्दै दमनको बाटो अपनाएको घटनामा ज्ञानेन्द्रको भूमिका भिलेनको जस्तो भएको पनि बताए।

‘त्यसकारण मैले भनेको थिएँ, भिलेनको रुपमा ज्ञानेन्द्रको पनि महत्वपूर्ण भूमिका छ, गणतन्त्र स्थापनामा। अहिले फेरि राजतन्त्र पुनस्र्थापनाको कलाबिहिन नाटक (मैले त्यतिबेला पनि भनेको थिएँ, यो कला बिहिन नाटक) प्रदर्शन गरेर नेपाली जनतालाई अझ अधिकार सम्पन्न बनाउन, नेपाल जनता अझ जागरुक र सचेत हुन र समाजवादी क्रान्तिको यात्रामा अगाडि बढ्न एउटा नयाँ संकल्पको आधार तयार पारेका छन्,’ दाहालले भने।

विगतमा जस्तै अहिले पनि पूर्व राजा ज्ञानेन्द्रको भूमिका महत्वपूर्ण रहेको भन्दै उनले थपे, ‘किन भने, कुनै पनि कथा, उपन्यास, फिल्म चाही हिरोले मात्रै चल्दैन। त्यहाँ भिलेन पनि चाहिन्छ। भिलेनको रोल सक्रिय भएन भने हिरोको पनि राम्रो सफल नहुन सक्छ। त्यसकारण भिलेन अलि खतरनाक भएर आइदियो भने अनि हिरोले पनि सम्पूर्ण तागतको साथ त्यसलाई परास्त गर्ने गर्छ। अहिले भइराखेको त्यही नै हो।’

पछिल्लो समय संविधानमा देखिएका कमिकमजोरी हटाउन प्रमुख राजनीतिक दलबिच चलिरहेको संविधान संशोधनको विषयमा चर्चा गर्दै अध्यक्ष दाहालले सबै वर्ग, जाति, क्षेत्र र समुदायका उत्पिडीत जनताको अधिकार थप सुदृढ गराउन संशोधन अघि गम्भीर समिक्षाको आवश्यकता रहेको बताए।

‘मैले भन्ने गरेको छु, संविधान संशोधन होइन, सबैभन्दा पहिला त, संविधानको समिक्षा गर्न जरुरी छ। हामीले संविधान घोेषणा गर्दैगर्दा केही कुरा रिजर्भेशन माओवादीको तर्फबाट त्यतिबेला राखिएको थियो। चाहे त्यो प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी प्रमुखको कुरा होस्, चाहे त्यो पूर्ण समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको कुरा होस्। यस्ता रिजर्भेशनसहित आउँदा दिनमा हामी यि विषय उठाउने नैतिक र राजनीतिक अधिकार राख्छौँ भन्ने कुरा हामीले भनेका थियौँ।’

दाहालले संविधान सभाबाट संविधान जारी गर्दैगर्दा यसलाई सम्झौताको दस्तावेजका रुपमा स्विकार गरिएको र त्यसले केही हदसम्म जनताका अधिकार स्थापित गरेको बताए।

उनले वर्तमान परिस्थितिमा सबै राजनीतिक दल र संविधान सभाका पक्षधर शक्तिहरु एकठाउमा बसेर यो संविधानका सबै विषयवस्तुमाथि गम्भीर ससमिक्षा गरी कहाँ, कहाँ के कस्ता कमिकमजोरी रहे त्यो पहिचान गरी संशोधनको प्रक्रियामा अघि बढ्नु पर्ने धारणा पनि राखे।