कन्टयाक्ट ट्रेसिङ मात्रैले अब हुँदैन, निरन्तरकाे निगरानी चाहिन्छः जनस्वास्थ्यविदहरु
सरकारले संक्रमितको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ मात्रै गरेर रोकथाम र न्यूनिकरणका अन्य उपाय नअपनाउँदा पहिला हटस्पट जस्तै बनेर बिचमा साम्य भएका जिल्लाहरुमा पुनः कोरोना भाइरस (कोभिड–१९)को संक्रमण बल्झिएको छ।
कोरोनाको हटस्पट बनेका बाँके, पर्सा, कैलाली, अछाम, मोरङ, कपिलवस्तु, धनुषा, काठमाडौं उपत्यका र डोटीमा पछिल्लो समय पुनः संक्रमितको संख्या भेटिन थालेको छ।
काठमाडौं उपत्यकामा आइतबारमात्रै ९२ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको छ। अहिलेसम्म १ हजार एक सय ३४ जनामा संक्रमण देखिएको उपत्यकामा आइतबारसम्म ९ सय ४८ सक्रिय संक्रमित छन्। त्यीमध्ये काठमाडौं जिल्लाका मात्रै ७ सय ९० जना रहेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रा. डा. जागेश्वर गौतमले जानकारी दिए।
मन्त्रालयका अनुसार, आइतबार ३ सय ८० जनामा संक्रमण पुष्टि भएकोमा त्यीमध्ये पर्सामा ७३, धनुषामा ३७, मोरङमा २८, बाँकेमा ६९, र कपिलबस्तुमा १७ जना छन्।
साउन ६ गतेबाट देशव्यापी लकडाउन हटाएपछि संक्रमणको दर बढेको हो। र पहिला संक्रमण देखिएर केही समय साम्य भएका जिल्लामा पुनः संक्रमितको संख्या दिनदिनै देखिन थालेपछि सर्वसाधारण जनता भयभित र त्रसिद भएका छन्।
करिब ४ महिना लामो लकडाउनमा उच्च बिन्दुमा पुगेर संक्रमणको दर ओर्लिएको बेला कसरी शून्यमा झार्ने भन्ने रणनीति नबनाई सरकारले लकडाउन खोलिदिएकाले यस्तो अवस्था आएको जनस्वास्थ्यविदहरु बताउँछन्।
सरकारले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा मात्रै ध्यान दिएर अन्य उपायहरुको खोजी नगर्दा पनि कतिपय जिल्लामा पुनः संक्रमण देखिएको उनीहरुको दाबी छ।
अब कन्ट्याक्ट ट्रेसिङले मात्रै कोरोना रोकथाम गर्न सक्ने अवस्था नरहेको भन्दै निगरानी (सर्भिलियन्स)को अवधारणा ल्याएर सरकार अघि बढ्नु पर्ने बिज्ञहरुको तर्क छ। सरकार पनि कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ कोरोना नियन्त्रणमा प्रभावकारी नभएको निष्कर्षमा त पुगेको छ। तर, अब के गर्ने भन्ने रणनीति भने बनाएको छैन।
२०७२ सालमा भुकम्प जाँदाको समयमा स्वास्थ्य मन्त्रालय अन्तर्गतको इपिडिमियोलोजी तथा सरुवा रोग नियन्त्रण महाशाखाको प्रमुख रहेका र १० वर्ष अगाडी जाजरकोटमा झाडापखालाले महामारीको रुप लिदा त्यहाँको नेतृत्व गरेका पूर्व सहसचिव डा. बाबुराम मरासिनीले स्वासप्रस्वासबाट सर्ने रोग कोरोना भएकाले यसको नियन्त्रणका लागि केही मात्रामा सहयोग गरेपनि कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ प्रभावकारी नहुने बताउँछन्।
‘स्वासप्रस्वासबाट सर्ने भएकाले कोरोना कहाँबाट सर्यो, कहाँबाट सर्यो निक्र्यौल गर्न गाह्रो छ। त्यसैले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ रोकथाम र न्यूनिकरणमा त्यति प्रभावकारी हुँदैन। यसले केही मात्रामा मात्रै सहयोग गर्ने हो,’ डा. मरासिनीले भने।
‘स्वासप्रस्वासबाट सर्ने सरुवा रोगको संक्रमण रोकथाम गर्न सर्भिलियन्स (निगरानी) गर्नुपथ्र्यो। यो भनेको घर रक्षाका लागि बसेको चौकिदारले आँखा चिम्म नगरी गर्ने निगरानी जस्तै हो। त्यो सरोकारवाला निकाय स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयबाट हुन सकेको देखिएन,’ उनले भने।
मरासिनीका अनुसार, कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा संक्रमितको सम्पर्कमा आएका व्यक्तिको परीक्षण गरिन्छ। कन्ट्याक्ट ट्रेसिङबाट संक्रमितसँग १०÷१२ दिन अगाडीसम्म को को सम्पर्कमा आए भन्ने लिस्ट तयार भएपनि उ बाटोमा हिड्दा कस्को नजिकबाट हिडेको थियो भन्ने हेक्का राख्न गाह्रो हुने उनको भनाइ छ।
बाटोमा हिँड्दा मास्क नलगाएका दुबै मानिस नजिक नजिकबाट हिड्दा, क्रस हुँदा दुई मध्य एउटाले मास्क नलगाएपनि सर्ने भएकाले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङले कोरोना नियन्त्रमा काम नगर्ने मरासिनीको भनाइ छ।
स्वास्थ्य सेवा विभागका पूर्वमहानिर्देशक डा.लक्ष्मीराज पाठकले अब कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ मात्रै नगरेर संक्रमण देखिएको समुदायलाई नै फोकस गरेर सबैको पीसीआर परीक्षण गर्नुपर्ने बताउँछन्।
‘अब निरन्तर कोरोनाको निगरानी गर्ने तरिकाबाट सरकारले योजना बनाउनु पर्छ। संक्रमण देखिएको परिवार र गाउँका सबैको पीसीआर परीक्षण गर्नुपर्छ। एक पटक देखिएको स्थानमा साम्य भयो भनेर ध्यान नदिदा पुनः दोहोरिएको छ। अब निरन्तर निगरानी गर्न आवश्यक छ,’ पाठकले भने।
‘कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा मात्र दौडँदा समस्या झन बल्झिएको छ। संक्रमितले सबैको नालीबेली केही नचाहेर भन्दैन। केही विर्सेर भन्दैन। अर्को स्वासप्रश्वासबाट सर्ने भएकाले बाटोमा हिँड्दा उ क-कससँग क्रस भएको थियो, नजिकैबाट हिडेको थियो सम्झन पनि हुँदैन। त्यसैकारण रोग फैलिइरहेको छ,’ उनले थपे।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले कोरोना नियन्त्रणमा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ प्रभावकारी नभएको निष्कर्षमा पुगेको छ। तर, आफै सतर्क रहनु पर्छ भन्नेबाहेक कसरी अगाडी बढ्ने भन्ने रणनीति बनाउन सकेको छैन।
मन्त्रालयका प्रवक्ता गौतमले जनताले साथ नदिदा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ प्रभावकारी नभएको भन्दै सरकारको बचाउ गरे। ‘पीसीआर परीक्षण गरेर पठाएका व्यक्तिलाई मोबाइल अफ नगर्नुहोला भनेर पठाएपनि रिपोर्ट पोजेटिभ आउने शंका लागेमा स्वाब दिएपछि मोबाइल अफ गर्छन,’ गौतमले थप्दै भने, ‘रोगको फैलावट कम गर्न हामीले गरिरहेको काममा जनताले साथ नदिदा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ प्रभावकारी हुन सकिरहेको छैन।’
अब कसरी अगाडी बढ्ने भन्ने विषयमा छलफल जारी रहेको उनले बताए।
मरासिनीले वीरगञ्जमा एक पटक धेरैमा देखिएपछि कम भयो भनेर चुप नबसी नमुना परीक्षण कहिले समुदायबाट, कहिले स्वास्थ्य संस्थाबाट, कहिले सरकारी कार्यालयबाट, कहिले सुरक्षा निकायबाट गरेको गर्र्यै गरेको भए अहिलेको अवस्थामा संक्रमण नपुग्ने सम्भावना रहेको बताए।
‘जहाँ जहाँ धेरै विरामी भेटिएका थिए, त्यहाँ त्यहाँ निरन्तर नमुना परीक्षण गरिरहेको भए, अहिले यो हालतमा मुलुक पुग्दैनथ्यो,’ मरासिनीले भने, ‘निगरानीको मुख्य काम विरामीको पहिचान गर्ने हो। विरामी पहिचान भयो भने यसलाई आइसोलेसनमा राख्न सकिन्छ। विरामी आइसोलेसनमा पुगेपछि उसले अरुलाई रोग सार्ने सम्भावना घटेर जान्छ। त्यो सरकारी तवरबाट हुन सकेन।’
स्वासप्रश्वासबाट मात्रै नभइ कोरोना हावाबाट पनि सर्ने भएकाले निरन्तर निगरानी गर्नु पर्नेमा कन्ट्रयाक ट्रेसिङ गरेर छोडिदिएकाले संक्रमण धेरैमा फैलिएर यो अवस्था आएको उनको तर्क छ।
कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ अफ्रिकामा महामारीको रुपमा फैलिएको इबोला रोगमा प्रभावकारी भएको थियो। इबोला जसलाई छोयो, त्यसलाई मात्रै सर्ने भएकाले प्रभावकारी भएको थियो। छोएपछि मात्रै सर्ने भएकाले रोग लागेकालाई क–कसलाई छोएको सम्झन सहज थियो र प्रभावकारी भएको थियो। नाइजेरियाले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङको माध्यमबाट ४५ दिनमै इबोलाबाट मुक्ति पाएको घटना मरासिनीले स्मरण गर।
(फ्रिडम फोरमसँगको सहकार्यमा तयार पारिएको सामाग्री)
| यो पनि पढ्नुहोस्: |
प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन २५, २०७७
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
थप समाचार
साताको लोकप्रीय
